Ông Đoàn Trưởng

Năm Ất Dậu, đó là năm thương đau của nhiều dân tộc trên thế giới, riêng tại Việt Nam ở đất Bắc có đến cả triệu người bị chết đói, trong khi miền Nam, lúa gạo thừa thải, lúa không thể xuất khẩu, nên dư thừa, trong khi đó nhà máy đèn Chợ Quán, Cần Thơ không có than đá đốt lò, nhà cầm quyền đổ lúa vào đốt thay than.

Không có tàu thuyền đi lại, nên lúa gạo không thể xuất cảng, ngược lại hàng hóa tiêu dùng không thể nhập khẩu, không có hàng vải người ta phải trồng cây bông vải, nuôi tầm lấy tơ, để kéo bông vải thành sợ dệt vải thô, kéo tơ từ kén để làm sợi dệt lụa.

Đất đi bị bỏ hoang hóa, vườn tược không được chăm sóc, không có công ăn việc làm, trộm cướp nổi lên khắp nơi, nhà bị cướp tra khảo, người ta la làng, kêu hàng xóm tới cứu giúp, nhưng nào ai dám tới.

Ban ngày Thanh Niên Tiền Phong vác tầm vong vạt nhọn, tập đi một, hai, tập múa võ luyện quyền, nhưng ban đêm không người canh gác, gìn giữ an ninh.

Trong cảnh đó, người ta tổ chức những lực lượng vũ trang dần dần hình thành lực lượng Hòa Hảo của Năm Lửa, của Ba Cụt, của ông Nguyễn, của Hai Ngoán.

Thời đó, tôi còn nhỏ chỉ là đứa trẻ con, tôi biết trong làng có ông Đoàn Trưởng, ông là cháu nội của ông Phủ xưa, nhà ông cách nhà ông bà tôi để lại, chỉ có một căn nhà khác, nhưng căn cứ vào nền gạch nhà ông Phủ còn tồn tại, thì nhà ông Phủ và nhà của tôi sát vách nhau, nghe cô tôi kể chuyện lại, xưa nhà ông Phủ cột gỗ, vách bổ kho, cửa lá sách, mái lợp ngói âm dương, có lầu thờ Phật, sau khi ông Phu qua đời, có người cháu nội ghiền á phiện, nên bán vật dụng trong nhà từ bàn ghế cho đến cửa nẽo để mua thuốc hút, sau cùng nhà lớn phải dở ra, cất nhỏ lại thành ba gian, cũng còn vách bổ kho, cửa lá sách, lợp ngói âm đương, cho nên cái nền cũ còn có thể cất hai căn nhà nữa.

Một người cháu nội khác ở trong căn nhà thờ tự đó, ngày còn nhỏ, tôi thường chạy sang nhà ấy chơi, thấy có treo một tấm ảnh lớn lộng kính, ảnh bán thân, một người đàn ông phương phi, mặc áo dài màu xanh da trời, trên ngực áo bên tay trái có mang một huy chương, râu dài bạc phơ, trên đầu bịt khăn đóng cũng màu xanh, tấm ảnh không treo trên bàn thờ, cũng không treo nơi vách, mà treo trên cây xuyên của dãi cột hàng nhì, gian bên tay trái. Ảnh bán thân đó, cô tôi cho biết đó là ông Phủ, cô gọi bằng ông Cố. 

Lúc nhỏ tôi không biết, nhưng lớn lên tìm hiểu tôi mới biết, người mà Cô tôi gọi là ông Cố, là cha nuôi của ông cố tôi, do có sự liên hệ ấy, nên nhà ông bà của tôi cất sát vách nhà ông Phủ, và thuở nhỏ tôi thường chạy qua chạy lại chơi với mấy chú nhỏ trong căn nhà đó.

Năm1944, cha tôi dỡ căn nhà cũ của ông bà để lại, gom góp cột kèo cất một căn nhà nhỏ hai mái, ba gian trên nền nhà cũ đó là đất của ông Phủ, cho chú tôi ở. Còn gia đình tôi dời đi cất một căn nhà khác trên phần đất cha mẹ tôi vừa mới mua được của người bà con, chỉ xa căn nhà cũ vài trăm thước. Tôi vẫn lui tới hằng ngày căn nhà của chú tôi, vì nơi đó là nơi chôn nhau cắt rún của tôi, tôi thương yêu, thân thiết từ bụi chuối sau hè, cây tầm ruột trước sân, bến sông, con nước.

Tôi vẫn qua lại nhà ông Chín, chơi với con ông là chú Gốc, chú Nhã, lúc đó tôi biết ông đang giữ chức Đoàn Trưởng, tôi không hiểu chức ấy như thế nào, chỉ biết đó là chức do Phật Giáo Hòa Hảo đặt ra và ông làm việc cho họ, dưới ông có anh ba Quan ở xóm trên nhà tôi làm Phó, công việc của họ tôi được biết là xử kiện.

Một lần, có một anh nhà ở gần Đình, nghe nói anh đi buôn bán chi đó, xuống miệt dưới hay lên Sàigòn bằng ghe. Lần đó, dọc đường anh bị cướp, bọn cướp dùng nùi giẻ tẩm dầu rồi đốt trên ngực gần bên vai phải, để khảo tiền anh cất dấu dưới ghe sau khi bán hết hàng.

Thoát khỏi tay bọn cướp về đến nhà, anh được vợ thuật lại đã bị thằng Xùi trong xóm, một hôm thừa trời mưa và do vì nhà ở khu vắng vẻ, nó đã vào nhà hãm hiếp chị ta, anh chồng đem chuyện đó thưa tên Xùi cho ông Đoàn Trưởng phân xử. Ngày nay tôi còn nhớ, ông Chín làm Đoàn Trưởng đã mở phiên xử vào buổi sáng tại nhà ông, có vợ chồng anh kia và thằng Xùi với vài người nữa, tôi không rõ có ai là nhân chứng hay chỉ là người đến dự, ngày đó tôi là đứa con nít, lúc đứng ngoài hiên, lúc ngồi bậc thềm nghe tiếng hỏi đáp từ bên trong nhà và cho đến nay, tôi không còn nhớ kết cục phiên xử ấy thế nào nữa. 

Thời đó, ông Đoàn Trưởng có cây súng “Mút-cờ-tông”, của ai đó đem giao nộp cho ông, tôi có thấy ông và vài người lón đem ra sau nhà, lên “Cuy-lát”, bóp cò thử súng nghe "lách cách", về sau ông không còn làm việc nữa, không nghe thấy ai nhắc tới cây súng nầy. 

Ông Chín, tên là Nguyễn Trọng Tuy gọi là Tri, đến thời Đệ nhất Cộng Hòa, có ra làm Đại Diện Xã Bình Thủy một thời gian, khoảng năm 1960.

Còn anh ba Quan có xử một vụ ăn trộm vịt, cuộc tra hỏi và phân xử tại nhà anh vào buổi tối, thằng ăn trộm vịt bị phạt làm công ích quét lá, dọn dẹp sạch sẻ ở Đình mấy hôm.

Ông Đoàn Trưởng đã mất từ lâu, năm 2014, tôi có viếng mộ ông bà Phủ và ông bà Đoàn Trưởng, bởi vì có một lần ghé nhà thăm ông bà, bà có bảo tôi làm một việc trước mặt ông, là tôi tìm cháu ngoại của bà để xây mộ cho mẹ nó là con riêng của bà, nhưng đứa cháu đó đã chết từ nhỏ mà bà không biết, hoặc bà biết mà tôi không biết, khi tôi biết thì bà đã mãn phần, nay mộ con gái bà cũng được cải táng mồ yên mã đẹp trong nghĩa trang gia đình  ông Phủ. Cho nên tôi muốn được nhìn thấy mộ con gái bà được cải táng và đứng trước mộ bà để tạ lỗi, là tôi không làm tròn việc, bà đã tin cậy giao phó cho tôi.

 Lex260115